De docent moet een procesbegeleider zijn

"Studenten die hun eigen leren produceren vraagt om docenten die coach en procesbegeleider zijn"

Voor een goed hoorcollege heb je ten minste twee partijen nodig: de studenten en de docent. In zijn bijdrage op 4 oktober jl. stelt Jasper Smit dat het gebrek aan didactische vaardigheden van docenten moet worden opgelost om de kwaliteit van het onderwijs te vergroten. Dat is dus één kant van de medaille.

Ieder zijn vak

Het staat wetenschappelijk al langer vast dat de match tussen werk en mens aan heel specifieke eisen dient te voldoen om er een succes van te maken. Hackman en Oldham presenteerden in 1980 het taakkarakteristiekenmodel en als je 'de docent met een gebrek aan didactische kwaliteiten’ in dat model plaatst, dan is de kans groot dat hij of zij het belang van het doceren niet ziet. Eén van de vijf karakteristieken. In het geval van de docent die liever onderzoeker is, is dat een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid. Ieder zijn vak.

De ultieme onderwijsvorm

Vraag is, ook volgens Jasper Smit: Hoe dan wel? Wat is de optimale vorm? Een antwoord op die vraag ligt in de analyse van de macro-omgeving. En dan met name in de ontwikkeling van het individu. Omdat alle technologische ontwikkelingen de mens oneindig veel mogelijkheden bieden, spreken sommigen - waaronder Wim de Ridder - van de grootste democratiseringsbeweging aller tijden. Met de 3D printer als magistraal voorbeeld: de consument wordt producent. Er zijn al voorbeelden te over van mensen die hun - door henzelf ontworpen - producten printen.

De student als producent

En vanuit dat perspectief ligt het antwoord voor de hand: in een optimale onderwijsvorm worden studenten producent van hun eigen leren. De Ucademy van Avans Hogeschool Breda is daar een voorbeeld van. Net als het competentiegericht onderwijs waarbij studenten systematisch meer invloed gegeven wordt op de leerdoelen in enig studiejaar of -blok. En de hoorcolleges waar Jasper van spreekt? Die dienen omgevormd te worden tot zeer actieve bijeenkomsten waarin studenten produceren door kennis toe te passen. Kennis die thuis met alle moderne leermiddelen van deze tijd door de student is opgedaan. Want waarom zou je een docent kennis laten uitstorten over studenten, ondersteund met door woorden dichtgeslibde sheets, als er boeken zijn? Je stopt toch ook met voorlezen als kinderen zelf in staat zijn een boek te lezen?

De Procesbegeleider

Wat betekent dat voor de rol van de docent en zijn didactische vaardigheden? Docent is een containerbegrip en het CPS heeft in 2009 al vijf rollen beschreven die onder de noemer docent te scharen zijn: de docent als gastheer, pedagoog, presentator, didacticus en afsluiter. En daar waar studenten zich gaan ontwikkelen naar producenten, ontwikkelen docenten zich door naar coach en procesbegeleider. Uit de inhoud die kennis heet want dat kunnen studenten zelf. Maar ze daarbij wel een handje helpend: door het proces dat ze doormaken in het toepassen van de kennis, met de bijbehorende groepsdynamiek, te begeleiden. En door hen te coachen bij de ontwikkeling van de vaardigheden en competenties die daarvoor nodig zijn. Inspirerend, overgoten met praktijkervaring en aantrekkelijk gemaakt met gebruik van fraaie werkvormen en moderne leermiddelen.

De docent staat niet alleen

Deze beweging staat niet op zich. Een strategisch perspectief op de verhouding tussen burgers en overheden laat ook zien dat de professionals van gemeenten in toenemende mate uit de inhoud treden en zich focussen op het proces waarin zelf producerende burgers opereren. Laat dat een hart onder de docentenriem zijn.