Voordat je een opiniestuk gaat schrijven, moet je een goede structuur maken voor je tekst. In deze stap leg ik uit welke structuren er zijn, en welke structuur je in welke situaties het beste kunt gebruiken.

Dit zijn de basisingrediënten die je nodig hebt voor een goed opiniestuk:

1. Een omschrijving van de kwestie waarover je wilt schrijven

2. Jouw bewering over deze kwestie

3. Argument 1 van 3 argumenten die jouw bewering ondersteunen

4. Argument 2 van 3 argumenten die jouw bewering ondersteunen

5. Argument 3 van 3 argumenten die jouw bewering ondersteunen

6. Tegenargument 1 van 2 tegenargumenten die jouw bewering ondermijnen

7. Tegenargument 2 van 2 tegenargumenten die jouw bewering ondermijnen

8. De oorzaken van de kwestie waarover je schrijft

9. De gevolgen van de kwestie waarover je schrijft

Als je deze ingrediënten hebt verzameld, kun je beginnen met het schrijven van je opiniestuk. Door deze basisingrediënten in je tekst te verwerken, creëer je een duidelijke en overtuigende structuur voor je lezers.

Misschien wil je de tegenargumenten (nummer 6 en 7) liever negeren. Maar je moet ze juist benoemen en strategisch gebruiken. Als je beide kanten van een verhaal laat zien, dan krijgt je verhaal automatisch spanning en structuur.

Deze structuren kun je gebruiken voor een korte ingezonden brief

Voor tegenargumenten is echter nog geen plaats in je korte brief (maximaal 250 woorden). Daarin doe je niet meer dan jouw punt maken; een punt dat zowel agendazettend kan zijn als een reactie op een actualiteit of ander opiniestuk. Je kunt dan het beste met de deur in huis vallen en de ingrediënten als volgt structureren:

2. Jouw bewering over deze kwestie

3. Argument 1 dat jouw bewering ondersteunt

4. Argument 2 dat jouw bewering ondersteunt

2. Jouw bewering over deze kwestie (conclusie)

Je ziet dat jouw bewering twee keer wordt gebruikt. De tweede keer is het de conclusie, waarvoor je net iets andere woorden zult kiezen. Maar de inhoud is hetzelfde. Overigens kun je het tweede argument ook weglaten in dit soort brieven, want dit is ook goed leesbaar:

2. Jouw bewering over deze kwestie

3. Argument dat jouw bewering ondersteunt

2. Jouw bewering over deze kwestie (conclusie)

Zelfs deze structuur komt veel voor op de brievenpagina:

2. Jouw bewering over deze kwestie

3. Argument dat jouw bewering ondersteunt

Dit is een gedurfde structuur voor een korte ingezonden brief

Als je liever niet direct met de deur in huis valt, maar de lezers wilt meenemen naar het einde van de tekst (op een zogeheten inductieve manier), waar alle puzzelstukjes op hun plaats vallen, dan kun je deze structuur gebruiken:

3. Argument 1 dat jouw bewering ondersteunt

4. Argument 2 dat jouw bewering ondersteunt

2. Jouw bewering over deze kwestie (conclusie)

Deze vorm is vooral handig voor emotionele onderwerpen en voor ervaren schrijvers. Anders zullen lezers waarschijnlijk afhaken voordat ze bij jouw bewering zijn aangekomen. Want je bewaart het belangrijkste tot het laatst.

Een variant op bovenstaande opzet is deze structuur voor een kort betoog (maximaal 600 woorden):

1. Een omschrijving van de kwestie waarover je wilt schrijven

3. Argument 1 dat jouw bewering ondersteunt

4. Argument 2 dat jouw bewering ondersteunt

6. Tegenargument dat jouw bewering ondermijnt

2. Jouw bewering over deze kwestie (conclusie)

Ook dit is een inductief betoog en dus riskant voor auteurs die geen meeslepende schrijfstijl hebben.

Deze structuur kun je gebruiken voor een kort opiniestuk

Prettiger om te lezen zijn opiniestukken die in het begin al laten zien waar de auteur heen wil. Dit geldt zowel voor korte (maximaal 600 woorden) als langere opiniestukken. Bouw stukken tot 600 woorden als volgt op:

1. Een omschrijving van de kwestie waarover je wilt schrijven 

2. Jouw bewering over deze kwestie (conclusie)

3. Argument 1 dat jouw bewering ondersteunt

6. Tegenargument dat jouw bewering ondermijnt

4. Argument 2 dat jouw bewering ondersteunt

2. Jouw bewering over deze kwestie (conclusie)

Ook hier geldt dat je een conclusie trekt zodra je de tweede keer je bewering doet.

Je kunt ook al je argumenten opsommen in een opiniestuk 

Opiniestukken die langer zijn dan 600 woorden worden al gauw opsommingen. Hoewel je drammerig kunt overkomen, kan dat soms nodig zijn (‘Zes redenen waarom X verboden moet worden’). Bouw zulke stukken als volgt op:

1. Een omschrijving van de kwestie waarover je wilt schrijven

2. Jouw bewering over deze kwestie

3. Argument 1 dat je bewering ondersteunt

4. Argument 2 dat je bewering ondersteunt

5. Argument 3 dat je bewering ondersteunt

2. Jouw bewering over deze kwestie (conclusie)

Maak de opsomming straks wel zichtbaar met behulp van signaalwoorden als ten eerste, ten tweede, verder, bovendien en tot slot.

Deze structuur kun je gebruiken voor een lang opiniestuk

Als je een lang opiniestuk wilt structureren, is het mooi om het als een klassiek muziekstuk te componeren. Zo kun je urenlang blijven lezen zonder verveeld te raken, als was het een ‘longread’ van geluid. Volgens bestsellerauteur Jan Brokken kan een dergelijke muzikale tekst als een symfonie ingedeeld worden: eerst komt het snelle deel, dan het langzame deel, gevolgd door het beweeglijke deel en ten slotte het snelle laatste deel. In dit laatste deel komen alle thema’s van de eerste drie delen terug en vloeien ze samen. Bij het schrijven van jouw opiniestuk zijn wisselingen van tempo en volume net zo belangrijk. Begin bijvoorbeeld met een snel en luid begin en ga dan naar een stemmige passage. Of begin met een handeling gevolgd door een overpeinzing. Voeg vervolgens weer wat actie toe, een sprankelende dialoog en sluit het af met een wervelend einde dat het verhaal compleet maakt. Bron: Jan Brokken, De wil en de weg (2006).

Hanteer voor zulke lange, evenwichtige opiniestukken deze opbouw:

1. Een omschrijving van de kwestie waarover je wilt schrijven

2. Jouw bewering over deze kwestie

8. De oorzaken van de kwestie waarover je schrijft

9. De gevolgen van de kwestie waarover je schrijft

3. Argument 1 van 3 argumenten die jouw bewering ondersteunen

6. Tegenargument 1 van twee tegenargumenten die jouw bewering ondermijnen

7. Tegenargument 2 van twee tegenargumenten die jouw bewering ondermijnen

4. Argument 2 van 3 argumenten die jouw bewering ondersteunen

5. Argument 3 van 3 argumenten die jouw bewering ondersteunen

2. Jouw bewering over deze kwestie (conclusie)

In deze compositie staan jouw oplossingen voor het probleem waarover je schrijft in de staart van het artikel, terwijl je daar ook nog de argumenten van jouw tegenstander kunt noemen en weerleggen. De lezers komen pas in deze passage van jouw opiniestuk als in het begin al hun nieuwsgierigheid is gewekt.

Zorg dus voor precisie bij het omschrijven van de kwestie (punt 1). Hiervoor heb ik je verteld alleen over kwesties te schrijven als je dat op een journalistieke manier doet en op het juiste moment komt. In de eerste alinea moet je dus de laatste stand van zaken beschrijven, de actualiteit. De andere punten zijn minder actueel en kun je dus maken wanneer het jou uitkomt.

Je kunt nu veel opiniestukken schrijven over één vraagstuk

Je hebt de vakken gevuld en de basis onder jouw opiniestuk gelegd. Door op dezelfde manier te werken, kun je er gemakkelijk voor kiezen meerdere opiniestukken te schrijven over één bewering. Dit kan voor verschillende soorten media, zoals een krant, een website en een maandblad. Je kunt ook een romptekst maken en deze later updaten met de meest actuele ontwikkelingen.

Wel moet je natuurlijk nog gaan schrijven en schrappen. Daarover gaat de volgende stap.