Stap 4: Baken af
... en gebruik het frame dat jou past
Wil je opvallen tussen andere opiniemakers, dan kun je het beste met nieuwe argumenten komen - of met een origineel idee. Wel moet je nauwkeurig de woorden kiezen die bij jouw publiek passen. En vooral: focussen.
Waarover gaat je opiniestuk precies? Dat is een vraag die niet alleen studenten moeten kunnen beantwoorden die dit genre onder de knie proberen te krijgen. Experts moeten dat ook kunnen, en wel direct, in één zin.
Van groot belang is dat je het dan bij één, niet al te grote, kwestie houdt. En dat je door die éne zin je publiek meekrijgt.
Schrijf over kwesties of ’issues’
Een kwestie is een geschilpunt, vraag of voorstel dat nog in behandeling, onder beraadslaging of in onderzoek is. Kwestieus betekent dat het nog niet beslist, nog niet uitgemaakt is - that’s the question.
In het bedrijfsleven spreek je van een ’issue’ of vraagstuk. Dat is een slagje kleiner dan een thema; klimaat is een thema, CO2-uitstoot een issue.
- Een bedrijf dat het milieu vervuilt moet niet over het klimaat een standpunt innemen, maar wel over zijn uitstoot van broeikasgas, dat het klimaat opwarmt.
Gebruik ethos, pathos en logos
Verder moet je de drie klassieke begrippen ethos, pathos en logos in gelijke mate gebruiken.
Je kunt dit doen door
- te laten zíen dat je ergens verstand van hebt (ethos);
- emoties bij anderen op te roepen (pathos) en
- redelijk te communiceren (logos).
Door je focus op een kwestie met dit trio te combineren, kun je jouw boodschap krachtiger maken en zorgen dat deze beter wordt begrepen en geaccepteerd.
Dit is ethos
Als je ethos inzet, dan verwijs je naar je eigen kwaliteiten, zowel expliciet als terloops. Het is ook belangrijk om je redelijk en beleefd op te stellen en niet te gaan schelden.
Want sprekers worden als deskundiger gezien als ze meer citeren. Ook worden sprekers die een standpunt verdedigen dat tegen hun eigenbelang ingaat, gezien als deskundig en betrouwbaar.
Dit geldt niet alleen voor sprekers, maar ook voor schrijvers. Gebruik dit inzicht dus wanneer je je onderwerp afbakent.
Dit is pathos
Met pathos speel je meer in op de emoties van je lezers. Denk dan aan primaire emoties, zoals woede, verdriet, medelijden en angst.
In de stelling ‘Milieubeweging miskent vorderingen in energiesector’ doe je dat bijvoorbeeld door het woord ‘miskent’ te gebruiken.
Ook iets claimen is pathos: ‘Het leger verdient onze steun’. Een treffende vergelijking eveneens, zoals ‘Vloeken is als wildplassen’.
De Van Dale omschrijft pathos als ‘het aandoenlijke, op het (mede)gevoel werkende in het gesproken of geschreven woord’. Maar wees wel subtiel. De tweede betekenis van pathos is ‘hoogdravend, gezwollen’.
Schrijf daarom ‘heisa over topsalarissen’ in plaats van het neutrale ‘ophef’, maar niet ‘gezeur’. Creperen is een mooi woord, maar in combinatie met rijm (‘Participeren of creperen’) op het randje.
Roep liever op te stoppen: ‘Stop ook de slavernij om de hoek’; ‘Stop het categoriseren op 4 mei’; ‘Stop het rotten van onze democratie’. Deze voorbeelden stonden als titels boven opiniestukken die tussen 2011 en 2014 zijn gepubliceerd op deze website; ze zijn daarna offline gezet en nog via de auteur op te vragen.
Dit is logos
Wanneer je een betoog opbouwt, is het belangrijk om logisch te werk te gaan. Logos betekent ‘woord‘ in het Grieks en daaruit is het woord logica voortgekomen.
Zorg dat je bewering en verdere betoog logisch opgebouwd zijn, zodat je tegenstanders je goed kunnen volgen.
Begin over één kwestie tegelijk
Sinds 2001 maakt het radioprogramma Stand.nl furore met felle discussies over allerhande kwesties. Een greep uit de politieke standpunten op hun site:
- Het bouwen van huurhuizen is geen taak van de gemeente.
- Problemen ‘Europa’ kunnen leiden tot (burger)oorlog.
- Zolang er geen referendum over de EU komt, is een mening op een openbare wc-deur zo gek nog niet.
- Het innen van hondenbelasting dient per direct opgeschort te worden en daarna z.s.m. afgeschaft.
En een greep uit de buitenlandbak:
- Noord-Korea moet in de gaten worden gehouden.
- Het Europees Parlement saboteert democratische controle door de kiezers.
- Als de VS en andere westerse landen een atoombom mogen hebben, dan mag Iran dat ook.
- De paus heeft met God overlegd en treedt binnenkort af: een zegen voor de RK-kerk
Uit deze standpunten blijkt dat je maar beter niet twee kwesties tegelijk aankaart. De eerste twee standpunten in beide setjes zijn kort en bondig en zijn daarom begrijpelijker dan de laatste twee - die meerdere kwesties aansnijden per standpunt.
Zorg dus dat het duidelijk is waar je het over hebt en maak het onderwerp behapbaar voor je lezers. Probeer niet te streven naar wereldvrede via een opiniestuk, want dat zal weinig lezers aansporen om in actie te komen.
Maak je onderwerp dus redelijk en realiseerbaar. Spoor bijvoorbeeld de Tweede Kamer aan om de minister op een VN-bijeenkomst te laten praten over de Palestijnen, in plaats van de VN-Veiligheidsraad te sommeren tegen Israël in actie te komen.
Houd het simpel en focus. Deel je dromen gerust met anderen, maar wel zolang zij er ook iets mee kunnen doen.
Kies telkens hetzelfde frame
De laatste tip om je te helpen afbakenen, is deze: kies het juiste frame. Frames zijn kaders; ze koppelen woorden aan gevoelens. Door het juiste frame te kiezen, kun je woorden en beelden zo kiezen dat je bij anderen de gewenste gevoelens oproept.
Een voorbeeld. Maag-darmspecialist Luc Colemont strijdt tegen darmkanker. Zijn communicatiestrategie is erop gericht het aantal sterfgevallen door darmkanker te verminderen door mensen ervan bewust te maken dat het eenvoudig in een vroeg stadium te ontdekken en te behandelen is. Zijn standpunt is: ‘Screening op darmkanker is poepsimpel, met excuses voor het woordgebruik’.
Vrijwel alles wat hij doet en schrijft staat in het teken van dit frame. Het resultaat: de Vlaamse overheid begon een bevolkingsonderzoek. Geselecteerde doelgroepen krijgen een voorgefrankeerde envelop, waarin ze een staal van de stoelgang moeten deponeren. Opsturen en klaar. De verantwoordelijke minister, Jo Vandeurzen, verklaarde: ‘We weten dat als dikkedarmkanker vroeg opgespoord wordt, deze beter behandeld kan worden en dat de overlevingskans stijgt.’
Let op dat woord ‘weten’. Daar gaat het om bij framing. Weten is een neutraal werkwoord, maar hier vol pathos gebruikt: als we iets weten, zijn we medeverantwoordelijk, is de onderliggende gedachte.
Frames sturen
Frames sturen,
schrijft tot slot ook framingspecialist Sarah Gagestein: ‘Frames maken sommige (wenselijke) dingen duidelijker en vervagen andere (onwenselijke) dingen. Juist daarom zijn er twee lagen waarop framing belangrijk is:
- Ten eerste moet bewust een consequent frame worden toegepast, om een coherente en krachtige boodschap te vormen.
- Ten tweede moet men zich afvragen welk frame wenselijk is voor de eigen boodschap. Welke frames werken wel of niet voor de doelgroep?’
